آيين‌نامه حفاظتی تاسيسات و وسايل الكتريكی در كارگاه‌ها
اين آيين‌نامه که در مورد مسائل ایمنی در کارگاه ها در زمینه تاسیسات و وسایل الکتریکی است، به موجب ماده ۴۷ قانون كار مشتمل بر ۱۵۵ ماده و ۱۴ تعريف كه در مقدمه آيين‌نامه درج شده در نود و دومين جلسه مورخه ۱۳۴۱/۰۷/۰۲ (شورایعالی حفاظت فنی مطرح و به‌تصويب نهايی رسيده و قابل اجراست (به تاريخ دوم مهرماه يكهزار و سيصد و چهل يك شمسی)
1- كانال‌های سيم كشی برق:
كليه مجاری كه از فلز، مصالح بنايی و يا مواد ديگر ساخته شده باشد و برای عبور هادیهای الكتريكی بكار رود كانال‌های سيم كشی ناميده میشوند.
2- تابلوی برق:
صفحات و يا گنجه‌های فلزی كه برای نصب وسايل قطع و وصل و حفاظت و كنترل مدارهای الكتريكی بكار میرود تابلوی برق ناميده میشود.
3- تخته كليد:
تخته كليد عبارتست از صفحات ساخته شده از فلز و يا مواد عايق كه در روی آنها فقط كليد و فيوز نصب شده باشد.
4- سكوی عايق:
سكوی عايق عبارت از پله ثابت و يا متحركی است كه در مقابل تابلوهای برق قرار گرفته و به‌وسيله‌ای از زمين عايق شده باشد.
5- اتصال زمين:
اتصال زمين يعنی وصل نمودن يك نقطه از بدنه وسايل و ماشين‌های الكتريكی به زمينی كه الكتريسته را خوب هدايت میكند.
6- اتصال موثر زمين:
اتصال زمين وقتی موثر است كه مقاومت كليه اجزاء آن (سيم زمين، اتصاليها و زمين) كم باشد تا جريان را به خوبی به زمين هدايت نمايد.
7- هادی:
مفتول‌ها، تسمه‌ها يا لوله‌های فلزی بدون روپوش يا با روپوش عايق كه برای انتقال جريان برق بكار میرود هادی ناميده میشود
8- اتصال كوتاه:
(court - circuit) اتصال كوتاه عبارتست از اتصال مستقيم دو هادی به يكديگر يا اتصال آنها به‌وسيله جسم هادی ديگری كه مقاومت بسيار ناچيز داشته باشد و در نتيجه شدت جريان مدار را بطور فوق العاده افزايش دهد.
9- برق دار:
مدارها و وسايل الكتريكی وقتی برق دار است كه به منبع جريان برق وصل شده باشند.
10- قدرت قطع:
قدرت قطع عبارتست از حداكثر مقدار ولت آمپريست كه وسايل قطع كننده در موقع اتصال كوتاه و انجام عمل قطع مدار بدون آسيب ديدن میتوانند تحمل كنند.
11- كليد اطمينان:
كليد اطمينان كليديست كه در روی مدار قرار گرفته و مادام كه به حالت بسته میباشد دسترسی به يك قسمت مورد نظر از مدار بهنگام برق دار بودن امكان نداشته باشد.
12- فشار قوی (ولتاژ قوی):
ولتاژ بيش از 2000 ولت متناوب نسبت به زمين را فشار قوی مینامند.
13- انفصال:
انفصال يعنی جداكردن قسمتی از مدار از شبكه اصلی برق به‌طوریكه ديگر برق‌دار نباشد.
14- كليد جدا كننده:
به كليدهای تيغه‌ای اطلاق میشود كه قسمتی از مدار را از شبكه اصلی از لحاظ الكتريكی قطع نمايد.
فصل اول
بخش اول - پيشگيريهای عمومی
ماده 1: تاسيسات و دستگاه‌های الكتريكی بايد طوری ساخته و نصب و بهره‌برداری شود كه در حين كار از هر گونه خطرات ناشی از تماس با هادیهای برق دار و همچنين خطرات حريق مصون بماند.
ماده 2: الف - نوع وسايل تاسيسات الكتريكی بايد متناسب با ولتاژ خط و شرايط بهره‌برداری از آنها انتخاب شود.
ب - تمام وسايل تاسيسات الكتريكی بايد با استانداردی كه از طرف مقامات صلاحيتدار تعيين میشود مطابقت داشته و علايم مشخصه آن واضح و آشكار باشد.
ماده 3: نصب و تنظيم و مراقبت و آزمايش و تعميرات كليه تجهيزات تاسيسات الكتريكی فقط بايد به‌وسيله اشخاصی كه صلاحيت فنی و تجربه آنان را مقامات صلاحيتدار تصديق كرده باشند انجام گردد.
ماده 4: پس از آماده شدن تاسيسات الكتريكی و پس از هر گونه تغييرات اساسی و قبل از شروع بهره برداری بايد مقام صلاحيتداری (غير از اجرا كننده كار) تاسيسات را بازديد نمايد و گواهی مربوط به كامل بودن حفاظت الكتريكی آن تاسيسات و اجازه شروع بكار با آنها را بدهد.
ماده 5: كارفرما موظف است كتابچه‌ای حاوی كليه دستورها و مقررات حفاظتی مربوط به تاسيسات يا ماشين‌های الكتريكی را در اختيار كارگرانی كه متصدی بكار انداختن و مراقبت آن تاسيسات يا ماشين‌های الكتريكی میباشند و يا كارگرانی كه مجبورند در مجاورت آنها كار كنند بگذارد.
بخش دوم - جلوگيری از تماس با قطعات برق دار
ماده 6: برای جلوگيری از تماس اشخاص يا اشياء با مدارها يا وسايل الكتريكی برق‌دار متناوب كه اختلاف پتانسيل آنها نسبت به زمين از 50 ولت تجاوز میكند و محصور ساختن آنها امكان‌پذير نيست بايد اين مدارها يا وسايل را در مكانهايی بشرح زير نصب نمود:
الف - در اطاق‌ها و يا محوطه‌هايی كه جز اشخاص صلاحيتدار شخص ديگری نتواند به آنجا وارد شود.
ب - در بالكن‌ها، گالریها يا روی سكوهای بلندی كه دسترسی اشخاص عادی با آنها غير ممكن باشد.
ماده 7: در جايیكه ترانسفورماتور يا خازن و يا ساير ادوات و سيم‌های لخت ناقل جريان برق روی ديوار ساختمان‌ها نصب میشود بايد فاصله محل نصب آنها را از پنجره‌ها يا روزنه‌های ديوار به اندازه كافی انتخاب نمود تا از هر گونه خطر آتش سوزی و تماس تصادفی اشخاص از اين پنجره‌ها يا روزنه‌ها با آن وسايل جلوگيری شود.
تبصره - در موقع تعميرات و نقاشی و توسعه دادن ساختمان‌ها كه كارگران مجبورند در مجاورت اينگونه ادوات برق دار كار كنند بايد برای محافظت كارگران از تماس تصادفی با آنها اقدامات احتياطی لازم بعمل آيد.
بخش سوم - فضای كار
ماده 8: وسايل و ماشين‌های الكتريكی كه در موقع برق داشتن احتياج به تنظيم و يا آزمايش دارند بايد طوری نصب شوند كه دسترسی به آنها راحت بوده و فضای كار كافی با جای پای مطمئنی در نقاط لازم برای آزمايش و تنظيم آنها پيش‌بينی شده باشد.
ماده 9: كليدها و ساير وسايل الكتريكی شامل قطعات فلزی لخت برق دار تا 650 ولت متناوب يا مستقيم بايد طوری نصب شود كه ارتفاع فضای كار حداقل دو متر و پانزده سانتيمتر (7فوت) باشد تا دسترسی به‌اين وسايل برای تنظيم و يا آزمايش درموقع برق‌دار بودن بدون خطر باشد در اين موارد بايد عرض فضای كار را به اندازه‌های زير انتخاب نمود:
الف - برای فضای كاری كه در يك سمت آن قطعات لخت برق دار وجود دارد 75 سانتی متر (سی اينچ)
ب - در جايیكه قطعات لخت برق‌دار در هر دو سمت فضای كار وجود داشته باشد 135 سانتيمتر (پنجاه و چهار اينچ).
ماده 10: از فضای كار مجاور قطعات لخت برق دار نبايد جهت عبور و مرور استفاده كرد..
منبع: hseexpert.com